Blato (Chorwacja) - przewodnik i informacje turystyczne

Informacje ogólne o Blato

Blato to malownicza miejscowość położona na wyspie Korčula w Chorwacji. Znajduje się w centralnej części wyspy, co czyni ją dogodnym punktem wypadowym do odkrywania okolicznych atrakcji.

Lokalizacja

Blato znajduje się w następujących współrzędnych geograficznych:

• Szerokość geograficzna: 42.9350° N
• Długość geograficzna: 16.9947° E

Dojazd do Blato

Aby dotrzeć do Blato, można wykorzystać różne środki transportu:

1. Samochód – dostępny przez promy z lądu stałego do Korčuli.
2. Prom – regularne połączenia z miastami takimi jak Split i Dubrovnik.
3. Samolot – najbliższe lotnisko znajduje się w Dubrowniku, skąd można dalej podróżować samochodem lub promem.

Okolica i atrakcje turystyczne

Blato otoczone jest pięknymi krajobrazami oraz różnymi atrakcjami turystycznymi. Warto zwrócić uwagę na:

• Krajobrazy winnic i oliwnych gajów.
• Wybrzeże z licznymi plażami.
• Tradycyjne festiwale i lokalne wydarzenia kulturalne.

Historia Blato

Historia Blato sięga czasów antycznych, a miejscowość zachowała wiele śladów swojej bogatej przeszłości. Warto zobaczyć:

• Stare budowle i kościoły, które odzwierciedlają lokalną architekturę.
• Muzeum lokalne z wystawami na temat historii wyspy Korčula.

Blato to idealne miejsce dla osób szukających spokoju, pięknych widoków i autentycznych doświadczeń.

Blato - Kraina Historii i Tradycji

Blato to malownicza miejscowość położona na chorwackiej wyspie Korcula. Jej historia sięga czasów starożytnych, gdyż wyspa była zasiedlona już w epokach przed naszą erą. Blato, będące jednym z większych miast na wyspie, zyskało swoje znaczenie nie tylko ze względu na piękne krajobrazy, ale również bogatą historię kulturową i gospodarczą.

Okres Starożytny

Pierwsze ślady osadnictwa w regionie Blato datowane są na czasy greckie. Wyspa Korcula, w tym Blato, była znana z handlu i żeglugi, co przyczyniło się do rozwoju lokalnej społeczności.

Średniowiecze

W wieku VII, Blato zostało zasiedlone przez Słowian i stało się integralną częścią późniejszych królestw. W XIII wieku, miasto zyskało na znaczeniu, dzięki sprzyjającym warunkom do uprawy winorośli oraz oliwek.

Renesans i Barok

W XVI i XVII wieku Blato przeżywało rozkwit. Architektura miasta, w tym wiele kościołów i pałaców, pochodzi z tego okresu. Warto zwrócić uwagę na:

• Kościół św. Wawrzyńca - jeden z najważniejszych zabytków architektury sakralnej w regionie.
• Dwór rodziny Kovačić - przykład bogatej architektury barokowej, która odzwierciedla status miejscowych elit.

XIX i XX wiek

W XIX wieku, Blato stało się centrum kulturalnym i gospodarczym wyspy Korcula. Miejscowość rozwijała się, a mieszkańcy angażowali się w różne dziedziny, takie jak rzemiosło, handel i rolnictwo. W okresie II wojny światowej miasto również odczuło skutki konfliktu, ale po wojnie szybko wróciło do normalności.

Zabytki i atrakcje Blato

Dziś Blato przyciąga turystów swoimi zabytkami oraz pięknymi krajobrazami. Warto zwiedzić m.in.:

1. Muzeum Blato - zbiory związane z historią, kulturą i tradycjami regionu.
2. Stare Miasto - wąskie uliczki, malownicze kamienice i urokliwe kawiarnie.
3. Oliwna i winnica - możliwość degustacji lokalnych win oraz oliwy z oliwek.

Tradycje i kultura

Blato jest znane z bogatych tradycji kulturalnych, w tym:

• Festiwal Win - odbywający się co roku, celebruje lokalne wina i smaki.
• Rękodzieło - tradycyjne wyroby rzemieślnicze, w tym ceramika i tkactwo.
• Muzyka i taniec - lokalne zespoły folklorystyczne prezentują tradycyjne chorwackie tańce.

Podsumowanie

Blato to miejsce, w którym historia i tradycja współgrają z nowoczesnością, tworząc unikalny charakter tej chorwackiej miejscowości. Jej bogata przeszłość, pełna wydarzeń, oraz piękne otoczenie sprawiają, że Blato jest idealnym miejscem do odwiedzenia dla każdego, kto pragnie poznać Chorwację.

Blato (Chorwacja) - Pogoda i Idealny Czas na Wakacje

Blato to malownicza miejscowość znajdująca się na wyspie Korczula w Chorwacji. Jej wyjątkowy urok przyciąga turystów z całego świata. Warto zastanowić się, kiedy najlepiej zaplanować wakacje, aby cieszyć się doskonałą pogodą.

Średnie temperatury w Blato

Poniżej przedstawiamy średnie miesięczne temperatury w Blato:

Miesiąc	Średnia temperatura (°C)
Styczeń	8
Luty	9
Marzec	11
Kwiecień	15
Maj	20
Czerwiec	25
Lipiec	28
Sierpień	28
Wrzesień	24
Październik	18
Listopad	12
Grudzień	9

Najlepszy czas na odwiedziny

Decydując się na wizytę w Blato, warto wziąć pod uwagę:

• Sezon letni (czerwiec-sierpień): Najcieplejsze miesiące, idealne do plażowania i aktywności na świeżym powietrzu.
• Wczesna jesień (wrzesień): Czas, kiedy temperatura wciąż jest wysoka, a tłumy turystów zaczynają się rozpraszać.
• Wiosna (maj): Świetny czas na zwiedzanie i piesze wędrówki przy przyjemnych temperaturach.

Klimat i opady

Blato charakteryzuje się ciepłym klimatem śródziemnomorskim. - Najwięcej opadów występuje w zimie, z najmniejszą ilością deszczu latem. - Lipiec i sierpień są zwykle najgorętsze i najdoskonalsze na wypoczynek nad morzem. Podsumowując, Blato to rewelacyjne miejsce na urlop, szczególnie latem i wczesną jesienią, kiedy możemy cieszyć się wspaniałą pogodą oraz pięknem chorwackiej natury.

Blato - Kultura, Zwyczaje i Tradycje

Blato to malownicza miejscowość położona na wyspie Korczula w Chorwacji. Słynie nie tylko z pięknych krajobrazów, ale także z bogatej kultury oraz unikalnych tradycji.

Kultura Blato

Blato charakteryzuje się żywą kulturą ludową, która symbiotycznie łączy elementy chorwackie i śródziemnomorskie. Warto podkreślić fakt, że miejscowość ta zachowała swoje tradycje przez wieki, co czyni ją miejscem niezwykle interesującym dla turystów oraz badaczy kultury.

Tradycje i Zwyczaje

W Blato można doświadczyć wielu typowych dla tego regionu zwyczajów, które są pielęgnowane przez mieszkańców. Oto niektóre z nich:

• Festiwal Win - Dawne tradycje związane z winogrodnictwem są celebrowane podczas corocznego festiwalu, gdzie lokalni winiarze prezentują swoje trunki.
• Wyroby Rękodzielnicze - Rękodzieło jest kultywowane w rodzinach, które przekazują swoje umiejętności z pokolenia na pokolenie. W szczególności popularne są wyroby z drewna oraz tradycyjne tkactwo.
• Święta Lokalnych Patronów - Co roku mieszkańcy obchodzą święto swojego patrona, co wiąże się z procesjami, tańcami oraz koncertami.

Kuchnia Blato

Kuchnia chorwacka w Blato jest różnorodna i obfituje w lokalne składniki. Do najważniejszych dań należą:

1. Pršut - Wędzony szynka, często serwowana z serem i oliwkami.
2. Rybne Specjały - W związku z nadmorskim położeniem, ryby i owoce morza zajmują szczególne miejsce w miejscowej kuchni.
3. Desery - Domowe wypieki, w tym tradycyjne ciasta i ciasteczka, mają swoje stałe miejsce na stołach mieszkańców.

Muzyka i Taniec

Muzyka i taniec są integralną częścią życia w Blato. Miejscowi artyści często występują podczas różnych festiwali i wydarzeń lokalnych.

Rola Społeczności

Silne powiązania społeczne są podstawą życia w Blato. Mieszkańcy często organizują razem wydarzenia, co sprzyja integracji i wspólnemu działaniu na rzecz wspólnoty.

Podsumowanie

Blato to miejsce, które z pewnością warto odwiedzić, aby przekonać się na własne oczy o bogactwie kulturowym i tradycjach tej urokliwej części Chorwacji.

Blato (Chorwacja) - Kuchnia

Blato to malownicza miejscowość położona na wyspie Korčula w Chorwacji, znana z bogatej kultury oraz przepysznej kuchni, która łączy w sobie elementy tradycyjne i nowoczesne. Dania charakteryzują się świeżymi składnikami, prostotą oraz intensywnym smakiem. Warto przyjrzeć się niektórym lokalnym specjałom, które można znaleźć w Blato.

Tradycyjne potrawy

• Pašticada - duszona wołowina w sosie z czerwonego wina, często podawana z kluskami.
• Brodet - rybna zupa z różnych gatunków ryb, przyprawiona ziołami i czosnkiem, serwowana z polentą.
• Ostrygami - świeżo łowione ostrygi z Adriatyku, serwowana na surowo z cytryną.
• Peka - tradycyjnie przygotowywane danie, składające się z mięsa i warzyw gotowanych pod metalowym kloszem z węglem.

Owoce morza

Chorwackie wybrzeże obfituje w świeże owoce morza, które są ważnym elementem kuchni Blato. Popularne dania owocowe morza to:

• Krewetki - smażone lub grillowane, podawane z sosami czosnkowymi.
• Kalmary - mogą być grillowane lub smażone, często podawane z sosem cytrynowym.
• Ryby - sole, sardynki czy dorady, przygotowywane na różne sposoby, najczęściej pieczone z ziołami.

Tradycyjne desery

Nie można zapomnieć o deserach, które są prawdziwą ucztą dla podniebienia. W Blato można spróbować:

1. Fritule - małe, puszyste pączki, często posypane cukrem pudrem.
2. Štrukli - ciasto z serem twarogowym, pieczone lub gotowane, często podawane na ciepło.
3. Čokoladni kolač - ciasto czekoladowe, znane z intensywnego smaku i aromatu.

Napoje lokalne

Kuchnia Blato to także oferta lokalnych napojów. Do popularnych należą:

• Wino - zwłaszcza lokalne czerwone wina, takie jak Plavac Mali.
• Rakija - tradycyjna chorwacka wódka owocowa, często podawana jako aperitif.
• Herbaty ziołowe - przygotowywane z lokalnych ziół, takich jak szałwia czy melisa.

Kuchnia Blato to prawdziwa uczta dla zmysłów, łącząca tradycję z nowoczesnością. Warto odwiedzić tę malowniczą miejscowość i spróbować jej kulinarnych skarbów.

Blato (Chorwacja) - Loty z Polski

Blato to malownicza miejscowość położona na wyspie Korčula w Chorwacji. Wiele osób zastanawia się, ile trwa lot z Polski do Blato. Warto zauważyć, że nie ma bezpośrednich połączeń lotniczych do Blato, jednak istnieją różne opcje podróży, które można rozważyć.

Czas lotu z Polski do Chorwacji

Loty z Polski do Chorwacji, w tym do pobliskich miast jak Dubrownik czy Split, zazwyczaj trwają od 1,5 do 2,5 godziny, w zależności od miasta wylotu oraz lądowania. Oto przykładowe czasy lotów:

• Warszawa - Dubrownik: około 2 godziny
• Kraków - Split: około 2 godziny
• Wrocław - Zagrzeb: około 2 godziny

Transport z lotniska do Blato

Po przylocie do Chorwacji, istnieją różne opcje transportu do Blato. Oto kilka z nich:

1. Wynajem samochodu: To jedna z najwygodniejszych opcji. Czas przejazdu z Dubrownika do Blato wynosi około 2-3 godzin.
2. Kursy autobusowe: Można skorzystać z lokalnych samochodów lub autobusów, które transportują turystów do Blato.
3. Transfery prywatne: Są dostępne z lotnisk, co eliminuje potrzebę samodzielnego organizowania transportu.

Podsumowanie czasu podróży

Podróż z Polski do Blato w Chorwacji wymaga uwzględnienia czasu lotu oraz dodatkowej podróży lądowej. Oto przykładowy czas całkowity przejazdu:

Element	Czas
Lot z Polski	2 godziny
Transport lądowy do Blato	2-3 godziny
Całkowity czas podróży	4-5 godzin

Ostateczny czas podróży może się różnić w zależności od wybranego środka transportu i warunków drogowych. Warto zaplanować podróż z wyprzedzeniem, aby cieszyć się pięknem Chorwacji!

Blato (Chorwacja) - formalności przed podróżą

Dokumenty

Przed wyjazdem do Blato, Chorwacja, należy upewnić się, że mamy wszystkie niezbędne dokumenty. Wśród nich znajdują się:

• Paszport - ważny przez co najmniej 3 miesiące od daty wyjazdu.
• Dowód osobisty - również akceptowany, pod warunkiem że jest ważny przez cały czas pobytu.
• Prawo jazdy - jeśli planujesz wynajmować samochód.

Waluta

Walutą obowiązującą w Chorwacji jest kuna chorwacka (HRK). Przed wyjazdem warto:

• Zamienić pewną ilość polskich złotych na kuny.
• Sprawdzić możliwości płatności kartą, gdyż w dużych miastach i turystycznych miejscowościach akceptowane są praktycznie we wszystkich lokalach.
• Zapoznać się z aktualnym kursem wymiany, aby uniknąć niekorzystnych transakcji.

Ubezpieczenie turystyczne

Ubezpieczenie turystyczne jest bardzo istotne w przypadku wyjazdów zagranicznych. Przed wykupieniem polisy należy zwrócić uwagę na:

• Zakres ubezpieczenia, który powinien obejmować koszty leczenia, utrata bagażu oraz odpowiedzialność cywilną.
• Wysokość sumy ubezpieczenia - warto wybrać taką, która pokryje potencjalne wydatki.
• Wyłączenia - przed zakupem warto zapoznać się z sytuacjami, które nie będą objęte polisą.

Szczepienia

Ogólnie, nie ma obowiązkowych szczepień przed podróżą do Chorwacji, jednak warto rozważyć:

• Szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B.
• Żółtej gorączce - w przypadku, gdy podróżujesz z krajów, w których ta choroba występuje.
• Sprawdzenie, czy jesteś na bieżąco z innymi standardowymi szczepieniami, np. przeciwko tężcowi czy gruźlicy.

Planując podróż do Blato, warto szczegółowo zapoznać się z powyższymi kwestiami, aby uniknąć nieprzyjemnych niespodzianek. Bezpiecznej podróży!

Informacje praktyczne - Blato (Chorwacja)

Stolica

Blato znajduje się na wyspie Korčula i nie jest stolicą kraju, ale jest istotnym miastem w regionie. Stolica Chorwacji to Zagrzeb.

Język

Oficjalnym językiem w Chorwacji jest chorwacki, który posługuje się alfabetem łacińskim. W popularnych miejscach turystycznych można spotkać również osoby mówiące po angielsku, niemiecku czy włosku.

Dokumenty

Aby wizytować Blato, turyści z krajów Unii Europejskiej potrzebują tylko ważnego dowodu osobistego lub paszportu. Osoby z innych krajów mogą wymagać wizy przed przyjazdem, dlatego warto sprawdzić aktualne przepisy wizowe.

Napięcie i gniazdka

Napięcie w Chorwacji wynosi 230 V, a częstotliwość to 50 Hz. Gniazdka są typu C oraz F (typ Euro), więc warto zabrać ze sobą odpowiedni adapter, jeśli masz urządzenia z innymi wtyczkami.

Pieniądze

Walutą obowiązującą w Chorwacji jest kuna chorwacka (HRK). Można ją wymieniać w bankach, kantorach i niektórych hotelach. Karty kredytowe są szeroko akceptowane, a bankomaty znajdują się w wielu miejscach.

Komunikacja

W Blato istnieje kilka opcji transportu publicznego, w tym:

• Autobusy - regularne połączenia z większymi miastami.
• Taksówki - dostępne w mieście i mogą być zamawiane przez telefon.
• Wynajem samochodów - popularny wybór dla turystów chcących zwiedzać wyspę.

Ważne lokalne informacje i zwyczaje

W Chorwacji ważne jest przestrzeganie lokalnych zwyczajów, takich jak:

• Uprzedzanie się o powitanie - serdeczność jest mile widziana, szczególnie w kontaktach z mieszkańcami.
• Szacunek dla tradycji - Chorwaci są dumni ze swojego dziedzictwa kulturowego, więc warto poznawać ich zwyczaje.
• Restauracje - zostawianie napiwków w wysokości 10% jest przyjętym zwyczajem.

Zdrowie i bezpieczeństwo

Chorwacja jest ogólnie bezpiecznym krajem dla turystów. Warto jednak pamiętać o kilku kwestiach zdrowotnych:

• Ubezpieczenie zdrowotne - zaleca się wykupienie polisy, która obejmuje leczenie za granicą.
• Apteki - dostępne są w większych miastach, gdzie można nabyć leki bez recepty.
• Bezpieczeństwo osobiste - unikaj niebezpiecznych dzielnic i dbaj o swoje rzeczy osobiste.

Podsumowanie informacji

Blato to malownicze miasteczko na wyspie Korčula, które przyciąga turystów swoimi pięknymi krajobrazami i lokalnym klimatem. Warto poznać te praktyczne informacje, aby w pełni cieszyć się wizytą.

Blato (Chorwacja) - Atrakcje i Co Warto Zobaczyć

Blato to urokliwe miasteczko na wyspie Korczula w Chorwacji. Znane jest z malowniczych krajobrazów, bogatej historii oraz tradycji. Jeśli planujesz wizytę w tym miejscu, oto najważniejsze atrakcje, które warto uwzględnić w swoim planie podróży.

1. Historyczne Centrum Blato

Historyczne centrum Blato jest pełne wąskich uliczek i tradycyjnej architektury. Spacerując po mieście, możesz podziwiać:

• Kosciol św. Jerzego - piękna budowla z XV wieku z charakterystycznym dzwonnicą.
• Klasztor Franciszkanów - malowniczy kompleks z bogatą historią, w którym można zobaczyć zbiory sztuki.
• Stary Rynek - idealne miejsce na relaks oraz spróbowanie lokalnych specjałów.

2. Muzeum Niezwykłych Historii

Muzeum w Blato to prawdziwa skarbnica kultury wyspy Korczula. Znajdziesz tam:

• Ekspozycje dotyczące lokalnej historii - od czasów prehistorycznych po nowoczesność.
• Wystawy sztuki ludowej - w tym tradycyjne rzemiosło, takie jak garncarstwo i tkaniny.
• Ciekawostki przyrodnicze - informacje o unikalnych gatunkach roślin i zwierząt występujących w regionie.

3. Plaże i Przyroda

Blato otoczone jest pięknymi plażami i niepowtarzalnymi krajobrazami. Oto kilka miejsc, które warto odwiedzić:

• Plaża Banj - spokojna i malownicza plaża, idealna do kąpieli i opalania.
• Plaża Prizba - popularne miejsce wśród turystów, znane z czystej wody i roślinności.
• Rezerwat Przyrody - w pobliżu miasta, idealny na piesze wycieczki i podziwianie natury.

4. Wina i Rzemiosło

Blato to także doskonałe miejsce dla miłośników win. W okolicy znajduje się wiele winnic, które oferują degustacje lokalnych win, takich jak:

1. Grk - białe wino o owocowym smaku, produkowane z lokalnych winogron.
2. Plavac Mali - czerwone wino, które charakteryzuje się głębokim smakiem i aromatem.

5. Festiwale i Wydarzenia Kulturalne

Blato oferuje wiele interesujących wydarzeń kulturalnych przez cały rok. Warto zaplanować wizytę w okolicy podczas:

• Festiwalu Win - święto związane z lokalną produkcją win, które odbywa się latem.
• Dni Blato - coroczne wydarzenie z koncertami, występami artystycznymi i wystawami lokalnych rzemieślników.

6. Aktywności na świeżym powietrzu

Dzięki niezwykłemu otoczeniu Blato, można cieszyć się różnorodnymi aktywnościami na świeżym powietrzu, takimi jak:

• Jazda na rowerze - wiele tras rowerowych prowadzi przez malownicze okoliczne winnice.
• Piesze wędrówki - szlaki w rezerwacie przyrody są idealne dla miłośników natury.
• Sporty wodne - takich jak kajakarstwo, snorkeling i windsurfing.

7. Gastronomia Blato

Podczas pobytu w Blato spróbuj lokalnej kuchni, która łączy w sobie smaki morskie oraz tradycje regionu. Najważniejsze potrawy to:

• Owoce morza - świeże muszle, krewetki i ryby w przytulnych restauracjach nad brzegiem morza.
• Local Peka - danie przygotowane w żeliwnej patelni, często z mięsem i warzywami.
• Chorwackie ciasta - tradycyjne wypieki, które można znaleźć w lokalnych cukierniach.

Podsumowanie

Blato to niesamowite miejsce, które łączy w sobie bogatą historię, malownicze krajobrazy i doskonałą kuchnię. Niezależnie od tego, czy jesteś miłośnikiem historii, przyrody, kulinariów czy aktywnego wypoczynku, Blato ma wiele do zaoferowania.

Blato (Chorwacja) - Najczęściej zadawane pytania

Blato (Chorwacja) - kiedy najlepiej pojechać?

Najlepszy czas na wizytę w Blato to maj, czerwiec oraz wrzesień, kiedy temperatury są umiarkowane, a tłumy turystów mniejsze. Sezon letni, szczególnie lipiec i sierpień, jest również popularny, ale musisz liczyć się z większymi tłumami i wyższymi cenami.

Blato (Chorwacja) - przykładowe ceny w sklepach

Oto przykładowe ceny niektórych produktów w sklepach:

Produkt	Cena (HRK)
Chleb (500g)	6
Woda mineralna (1.5L)	8
Piwo (0.5L)	15
Mleko (1L)	9

Blato (Chorwacja) - różnice czasowe

Blato znajduje się w strefie czasowej CET (UTC+1), a w okresie letnim stosuje się czas letni CEST (UTC+2). Upewnij się, że dostosujesz swoje zegarki przed przyjazdem.

Blato (Chorwacja) - jak się poruszać?

W Blato dostępne są różne opcje transportu:

• Samochód: Możliwość wynajmu samochodu, co daje największą swobodę w zwiedzaniu okolicy.
• Rowery: Wypożyczalnie rowerów są dostępne, co jest idealnym sposobem na eksplorację lokalnych atrakcji.
• Transport publiczny: Autobusy kursują między większymi miejscowościami, jednak rozkłady jazdy mogą być ograniczone.

 

Blato (Chorwacja) - gniazdka elektryczne

W Blato używa się gniazdek typu C i F, co oznacza, że konieczność posiadania adaptera może być konieczna. Napięcie wynosi 230V, a częstotliwość 50Hz.

Blato (Chorwacja) - czy potrzebna wiza?

Obywatele krajów UE nie potrzebują wizy, aby wjechać do Chorwacji. Inne narodowości powinny sprawdzić wymagania wizowe przed podróżą.

Blato (Chorwacja) - czy jest bezpiecznie?

Blato jest uważane za bezpieczne miejsce dla turystów. Jak w każdej popularnej destynacji, warto zachować ostrożność i dbać o swoje rzeczy osobiste, aby zmniejszyć ryzyko kradzieży.

Blato (Chorwacja) - co zabrać ze sobą?

Oto lista rzeczy, które warto zabrać w podróż do Blato:

• Krem przeciwsłoneczny, aby chronić skórę przed słońcem
• Okulary przeciwsłoneczne
• Wygodne obuwie do chodzenia
• Strój kąpielowy, jeśli planujesz spędzać czas nad morzem
• Adapter do gniazdek elektrycznych

 

Blato (Chorwacja) - co zjeść?

W Blato warto spróbować lokalnych specjałów, takich jak:

• Pljeskavica: tradycyjna chorwacka zapiekanka mięsna
• Sarma: gołąbki z mięsem i ryżem
• Fritule: małe, słodkie ciasteczka smażone na oleju
• Rybne dania: Świeże ryby i owoce morza z lokalnych wód

 

Blato (Chorwacja) - co kupić na pamiątkę?

Podczas wizyty w Blato warto nabyć kilka typowych pamiątek, takich jak:

• Ręcznie robiona ceramika
• Oliwki i oliwa z oliwek z regionu
• Lokalne wina
• Słodycze, takie jak rakija (likier) lub nutella